Ortadoğu’da yaşanan çatışmalar, bölge ülkelerinin ekonomilerini ve toplumsal yapısını derinden sarsmaya devam ediyor. İsrail’in Filistin’de başlattığı soykırım operasyonlarının Lübnan’a sıçraması, halihazırda büyük krizlerle gayret eden Lübnan halkı üzerinde ağır tesirler bırakıyor.
Ülkede yaşanan siyasi ve ekonomik çıkmazın derinleşmesiyle birlikte, Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın ölümü üzere gelişmeler, savaşın boyutlarının daha da büyümesine taban hazırlayabilir.
Bu durum, Lübnan iktisadı üzerinde yıkıcı tesirler yaratırken, ülkenin kıymetli dalları ve altyapısının önemli ziyanlar görebileceği öngörülüyor. Yıllardır daralma yaşayan iktisadın 2024 yılında daha da küçülmesi ve halkın ömür şartlarının daha da berbatlaşması bekleniyor.
EKONOMİ SARSILACAK
Bu durumun Lübnan iktisadını de olumsuz etkileyeceği varsayım ediliyor. Lübnan’da bu yıl tarımdan turizme pek çok hayati kesimin ziyan görmesi ve altyapının hasar alması nedeniyle yüzde 10 ila yüzde 25 ortasında bir ekonomik daralma bekleniyor.
Yıllardır süren siyasi çıkmaz ve yaklaşık 12 aydır devam eden İsrail-Hizbullah çatışmaları nedeniyle büyük krizlerin tartısı altında ezilen Lübnan’ın 2025 yılı başlarında “önemli” bir ekonomik gerileme yaşayabileceği düşünülüyor.
Economist Intelligence Unit (EIU), İsrail’in ölümcül hücumlarından evvel yaptığı tahlilde 2024 yılında Lübnan’da üst üste yedinci sefer ekonomik daralma yaşanacağını varsayım etmişti.
Çatışmaların şiddetlenmesi nedeniyle tedarik meselelerinin artması, Lübnan lirasının tekrar istikrarsızlaştırarak son aylarda düşmeye başlayan enflasyonun tekrar yükselmesi de bekleniyor.
UZMANLARDAN DARALMA BEKLENTİSİ
Beyrut’taki Byblos Bank Group’un baş ekonomisti ve araştırma müdürü Nassib Ghobril, “En berbat senaryonun gerçekleştiği ve İsrail’in Lübnan’a savaş açtığı göz önüne alındığında, 2024 yılında ekonomik faaliyetlerde, savaşın uzunluğuna ve ölçeğine bağlı olarak bu yıl yüzde 6 ila yüzde 10 ortasında değişebilecek daha önemli bir daralma bekliyorum” dedi.
Ghobril, artan savaşın bir sonucu olarak tüketimin temel mallarla hudutlu kalacağını, seyahatlerin önemli halde kesintiye uğrayacağını ve bunun da turizm dalını etkileyeceğini belirtti.
Eski Ekonomi Bakanı ve Lübnan Merkez Bankası Lider Yardımcısı Nasır Saidi, The National’a yaptığı açıklamada çatışmaların kara saldırısını da içerecek formda genişlemesi halinde GSYİH, ihracat, personel dövizleri, direkt yabancı yatırım girişi ve göçün daha da azalması da dahil olmak üzere yıkıcı tesirlerin doğacağını söyledi.
Saidi, “Saldırılar ve tahrip edilen altyapı ile birlikte daha geniş çaplı bir savaşa dönüşmesi, iktisadın 2024 yılında yüzde 25’e kadar daralmasına yol açabilir” dedi.
Bank Audi’nin baş ekonomisti Marwan Barakat ise ülkenin son beş yılda 50 milyar dolardan 20 milyar dolara gerileyen GSYİH’sinde “ek daralma” yaşanacağını söyledi. Barakat, “Uzun müddetli bir savaş senaryosunda iktisat en az yüzde 20 daralır” dedi.
Lübnan iktisadının birden fazla bölümünün durma noktasına geldiğini söyleyen Barakat, “Turizm ve tarım üzere bölümlerin akınlardan en çok etkilenen kesimler olduğuna inanılsa da; sanayi, emlak, ticaret ve tüm hizmet kesimleri de olumsuz güvenlik şartlarından önemli biçimde etkilendi” değerlendirmesinde bulundu.
EKONOMİNİN TEMEL DİNAMİKLERİ SARSILIYOR
Lübnan’ın en değerli büyüme faktörlerinden birisi turizm olarak görülüyor. Ülke son periyotta döviz için yabancı ziyaretçilere giderek daha fazla bağımlı hale gelmişti. Lübnan’ın direkt turizm gelirleri geçen yıl 5,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu sayı GSYH’nin yaklaşık yüzde 25’ine denk geliyor.
Çatışmaların şiddetlenmesi ise bu değerli ekonomik motorun sönmesine neden olabilir. Savaş tıpkı vakitte Lübnan iktisadının değerli motor güçlerinden biri olan tarım bölümüne de ziyan veriyor. İsrail’in daima bombardımanı, tarım yerlerinin tahrip edilmesi ve İsrail ordusunun kullandığı zehirli bir kimyasal olan fosfor bombalarının toprağı kirletmesi de 4 milyar dolarlık bir kayba sebep oluyor.
Ayrıca, tıbbi tesisler ile su ve atık altyapısında önemli hasar meydana geliyor. Okulların kapatılmasının, Lübnan’ın halihazırda en fakir bölgelerinden biri olan bu bölgede sıhhat, paklık ve eğitim açısından “uzun vadeli etkileri” olacağı düşünülüyor.
LÜBNAN İKTİSADI NE DURUMDA?
Lübnan iktisadı 2018 yılından bu yana önemli bir darboğazda. Ülkede bir devir hiperenflasyon yaşanırken Lübnan lirası da süratli bir biçimde kıymet kaybetmişti. Ortadoğu ülkesinin iktisadı 2018’den bu yana daralıyor.
2022’de ülkede büyüme 0 düzeyinde gerçekleşirken 2023 verisi ise bilinmiyor. Corona virüsü pandemisi, 4 Ağustos 2020’de başşehir Beyrut’ta yaşanan liman patlaması üzere büyük olaylar ekonomiyi düzgünden uyguna sarsarken 2022’deki bankacılık krizi de ülkenin finans krizine ait durumunu gözler önüne sermişti.
YOKSULLUK BÜYÜYOR
Birleşmiş Milletler bilgilerine nazaran 6 milyonluk nüfusa sahip ülkede yoksulluk hududunun altında yaşayanların oranının yüzde 80’i geçmiş durumda.
Öte yandan Lübnan’da devam eden yakıt krizi nedeniyle sık sık ve uzun periyodik elektrik kesintileri yaşanıyor. Ülke, elektrik santrallerine yakıt sağlamak için neredeyse büsbütün Irak’a bağımlı. Bu da Lübnan’ın birçok bireye günde dört saatten biraz daha fazla elektrik sağlamasına müsaade veriyor.