Berrak Güngör
Kadın ve çocuk hakları konusundaki karnesi her geçen gün kırıklarla dolan Türkiye, Dünya Kız Çocukları Günü’ne karanlık bir tablo içinde girdi.
Diyarbakır’ın Bağlar ilçesinde cansız vücuduna ulaşılan 8 yaşındaki Narin Güran’ın cinayetine ait karşılıksız kalan sorular ve Tekirdağ’ın Malkara ilçesinde şiddet ve cinsel istismara uğrayan 2 yaşındaki Sıla bebeğin ömür gayretini yitirmesi, bu karanlığın son örneklerinden yalnızca ikisi.
Türkiye’de yaklaşık 1,5 milyon kız çocuğu örgün eğitimin dışında. Eğitimde artan sıkıntılar ve ağırlaşan ekonomik krize karşı savunmasız durumdaki kız çocukları, sık sık hatalıların da gayesi oluyor.
Kayıp çocuklara ait veriler açıklanmıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tam 8 yıldır kayıp çocuklara ait bilgileri açıklamıyor.
TÜİK tarafından 2016 yılında açıklanan son dataya nazaran 2008-2016 ortasında toplam, 104 bin 531 çocuk kayboldu. Son açıklanan bilgilerde bahsi geçen 104 bin 531 çocuğun akıbeti bilinmediği üzere sekiz yılda bu sayının ne kadar arttığı bilinmiyor. Bu kayıp olaylarının değerli bir kısmının kız çocukları olduğu iddia ediliyor.
Türkiye’de kız çocuklarının maruz kaldığı şiddet ve açıklanmayan kayıp olaylarını DW Türkçe’ye kıymetlendiren Evvel Çocuklar ve Bayanlar Derneği Lideri ve Avukat Müjde Tozbey, hükümetin cezasızlık siyasetlerinin kız çocuklarını maksat alan cürümleri artırdığını söylüyor:
“Türkiye’de iktidarın gerici siyasetleri, bayanları ve kız çocuklarını gaye alan şiddet olaylarının üzerine gitmek yerine suçluları müdafaa eğilimindedir. Dinci-gerici uygulamalarla bayana yönelik şiddet ve çocuk istismarı sıradanlaştırılıyor. Bu siyasetler, kız çocuklarını toplumda korunmasız ve savunmasız bırakarak şiddet ve istismarın gayesi haline getiriyor.”
TÜİK’in kayıp çocuk datalarını açıklamamasının iktidarın çocuklara karşı umursamaz halinin bir yansıması olduğunu belirten Tozbey, “Devlet, çocukların kaybolması, istismarı ve sömürülmesi üzere sıkıntıları görmezden geliyor. Bu, toplumsal bir çürümenin ve şuurlu bir karartmanın sonucudur. Kayıp çocuk datalarını açıklamamak, iktidarın bu alandaki ihmallerini ve sistematik başarısızlığını gizlemeye çalıştığını gösterir. Dataları açıklamamak, sorumluluk almaktan kaçmanın bir yolu” vurgusunu yapıyor.
TÜİK 8 yıldır kayıp çocuklara ait dataları açıklamıyor (Fotoğraf: Khalil Hamra/AP Photo/picture alliance)
“Deprem bölgelerinde kız çocukları daha fazla maksat oluyor”
Tozbey, resmi bilgilerin açıklanmamasına karşın Türkiye’de her gün ortalama kıymetli bir kısmı kız çocuğu olmak üzere 8-10 çocuğun kaybolduğunun kestirim edildiğini belirtiyor. “Özellikle kız çocukları, kaybolduktan sonra insan ticareti, cinsel istismar üzere hatalarla karşı karşıya kalıyor” diyen Tozbey, şöyle devam ediyor:
“Bu durum, Türkiye’de çocukların korunmasız olduğunu ve iktidarın bu sorunu göz arkası ettiğini bir defa daha gözler önüne seriyor. Fakat iktidar sorumluluktan kaçıyor.”
Deprem bölgelerinde bilhassa kız çocuklarının daha fazla gaye haline geldiğini belirten Tozbey, “Konteyner kentlerdeki teminatsız hayat şartları, kız çocuklarının istismara, şiddete ve insan ticaretine karşı daha savunmasız hale gelmesine neden oldu. Bu çocuklar, devletin ve lokal idarelerin yetersiz müdahaleleri sonucunda mukadderatlarına terk ediliyor. Zelzele bölgelerinde bilhassa kız çocuklarına yönelik cinsel istismar ve kaçırılma olayları artmış durumda” diyor.
TÜİK’e nazaran 2023 yılında güvenlik ünitelerine giden yahut götürülen mağdur 242 bin 875 çocuğun yüzde 12’ye yakını cinsel istismara maruz kaldı. Bu, yaklaşık 29 bin çocuğa tekabül ediyor. Bu oranlar her geçen gün artıyor.
Eğitimde dinin tesirinin artması ve ağırlaşan ekonomik kriz
Türkiye’de 2024-2025 eğitim öğretim yılına da tartışmalarla başlandı. Ağırlaşan ekonomik kriz, ÇEDES üzere projelerle laik eğitim anlayışından uzaklaşıldığı tenkitleri ve Mesleksel Eğitim Merkezleri’ne (MESEM) yönlendirilen öğrencilerin ucuz iş gücü ve inançsız bir halde çalıştırıldığı argümanları öne çıkan problemlerin başını çekiyor. Çok sayıda bölgede taşımalı eğitime son verilmesi de yaşanan bir öbür sorun. Bu projeler ve uygulamalar en çok da kız çocuklarının eğitim hayatını olumsuz tarafta etkiliyor.
DW’ye yaptığı değerlendirmede “Diyanetin çeşitli programlarıyla yalnızca İmam Hatipler değil, okulların tamamında dini bir iklim hakim olmaya başladı” diyen Eğitim-Sen İstanbul Şube Başkanı Barış Uluocak, “Okullar ÇEDES, diyanet projeleri, son olarak yeni müfredatla birlikte dinî öğelerin son derece baskın olduğu bir iklime büründü. Bu yaklaşım kız çocuklarının geri plana itilmesine yol açabileceği üzere yıkıcı ve kronik problemimiz olan bayana yönelik şiddetle ilgili de toplumsal şuurun gelişmesinin engellenmesi riskini taşıyor” diyor.
Ekonomik kriz de kız çocuklarının eğitim hayatını olumsuz etkiliyor. Türkiye’de kırtasiye eserlerinin fiyatlarında yaşanan artışlar, okul kıyafetleri, servis fiyatları üzere temel okul gereksinimlerine gelen fahiş artırımlar, velileri en çok zorlayan kalemler ortasında. Uluocak, ekonomik kriz sebebiyle birçok çocuğun okullaşma sürecinin sekteye uğradığını fakat çoğunlukla kız çocuklarının bu hususta dezavantajlı bir durumda kaldığını şu sözlerle anlatıyor:
“Okullaşma bilgileriyle ilgili birçok parametre kelam konusu. Çocukların erken yaşta evlendirilmesi, fakirleşme, ailenin ekonomik durumuna katkı sunması için erken yaşta okuldan alınması vesaire üzere durumlar çocukların okullaşmasına mahzur. Çocukların okula devam etmemesi büyük oranda sosyoekonomik ve sosyokültürel kıymetler üzerinden şekilleniyor. Kız çocukları, toplumsal ve kültürel olarak dezavantajlı oldukları için onlar açısından okula devam problemi daha önemli bir sorun oluyor. Erken yaşta evlilik, kız çocuğunun mesken içinde görünmez emeğin bir modülü haline getirilmesi de tüm bunların sonucu.”
Türkiye’de 1,5 milyon kız çocuğunun örgün eğitimin dışında kaldığı söz ediliyor (Fotoğraf: picture-alliance/Joker)
“Bir buçuk milyon kız çocuğu örgün eğitimin dışında”
Türkiye’nin ağırlaşan ekonomik durumu ve bu bağlamda değişmeye başlayan sosyokültürel yapı en çok da çocukların okullaşma oranlarını etkiliyor. Ulusal Eğitim Bakanlığının açıkladığı “Millî Eğitim İstatistikleri 2023-2024” datalarına nazaran Türkiye’de, okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim seviyesinde 9 milyon 600 bin 891’i erkek, 9 milyon 109 bin 374’ü kız olmak üzere toplam 18 milyon 710 bin 265 öğrenci örgün eğitim alıyor. Örgün eğitimde ayrıyeten okul öncesinde 1 milyon 954 bin 202, ilkokulda 5 milyon 644 bin 386, ortaokulda 5 milyon 314 bin 796, ortaöğretimde 5 milyon 796 bin 881 öğrenci eğitim alıyor.
Bu istatistiklerin yanı sıra Eğitim-Sen İstanbul Şube Başkanı Uluocak, Türkiye’de 1,5 milyon kız çocuğunun örgün eğitimin dışında kaldığını tabir ediyor. Lakin Uluocak’a nazaran bunun tam takibi de pek kolay değil. Zira Bakanlık, 2020 yılından bu yana devamsızlık datalarını paylaşmıyor. Uluocak şunları söylüyor:
“İlkokulda 200 bin civarı, ortaokulda da 300 bin civarı, lisede de 300 bin civarında kız çocuğunun okul çağında olduğu halde okula devam etmediğini biliyoruz. Buna örgün eğitimin dışında olan, yani açık liseye devam eden kız çocuklarını da eklediğimizde, neredeyse bir buçuk milyona yakın bir kız çocuğunun örgün eğitimin dışında kaldığı bir tablodan bahsedebiliriz.”
Uluocak, Bakanlığın devamsızlık datalarını 2020 yılına kadar nizamlı olarak paylaştığını söylüyor. Fakat 2022, 2022, 2023 ve 2024 görüşmelerinde bu bilgiler paylaşılmadı. Bu da örgün eğitimi sistemi içinde görünse de okula devam edemeyen kız çocuklarına ulaşmayı zorlaştırıyor. Uluocak’a nazaran Bakanlık bu dataları muvaffakiyet göstergelerini etkilememesi için vermiyor.