Borsa İstanbul’da süreç gören, hacim ve piyasa pahası en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30’daki bankacılık harici 25 şirketin çabucak hemen hiçbirinin iklim değişikliğiyle uğraş için kâfi uğraş göstermediği ve yalnızca 6 şirketin net sıfır emisyon için gaye tarihi bulunduğu tespit edildi.
İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA), BIST 30’daki şirketlerin iklim değişikliğine yaklaşımını, fosil yakıt varlıkları ve yatırımları, pak güç yatırımları, net sıfır, karbon ayak izi ve karbon nötr için gaye belirlenmesi, çevresel, toplumsal ve yönetişimsel (ESG) uygulamaları ve gibisi öbür derecelendirmeler olmak üzere 5 kriterde kıymetlendirdi.
“İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Araştırması: BIST 30 Firmalarının Görünümü” başlıklı rapora nazaran, incelenen 25 şirketten yalnızca Arçelik, Sabancı Holding, ASELSAN, Vestel, Şişecam ve Pegasus’un net sıfır emisyon için maksat tarihi bulunuyor. Bu şirketler, muhakkak bir tarihte güç verimliliği, elektrifikasyon ve yenilenebilir güç kaynaklarını kullanmak üzere seçeneklerle emisyonlarını net sıfır düzeyine indirmeyi hedefliyor.
11 şirketin karbon nötr düzeye ulaşmak için gaye tarihi bulunuyor
Yine kelam konusu 25 şirket ortasında Arçelik, THY, Ford Otomotiv, Sasa Polyester, ASELSAN, Turkcell, Tekfen, Tofaş, TÜPRAŞ, Pegasus ve Koç Holding olmak üzere 11’inin karbon nötr düzeye ulaşmak için gaye tarihi bulunuyor. Bu şirketler, karbon nötr amaçlarıyla sebep oldukları toplam emisyonlarını çevreci yatırımlarıyla telafi ettikleri emisyonla dengelemeyi hedefliyor.
Şirketlerin yüzde 92’si çevresel ve toplumsal açıdan ise önemli risklerle karşı karşıya bulunuyor. Bu şirketler ortasında demir-çelik bölümünden Erdemir ve Kardemir, gübre dalından Gübretaş ve Hektaş, Avrupa Birliği’nin (AB) Hudutta Karbon Vergisi Sistemi’nden direkt etkilenebilecek şirketler olarak öne çıkıyor. Kelam konusu şirketlerin, üretim süreçlerini yine düzenleyerek emisyonlarında önemli bir azalmaya gitmemeleri halinde düzenekten önemli manada olumsuz etkilenmeleri bekleniyor.
BIST 30 içindeki Koç Holding, Sabancı Holding ve Tekfen Holding’in de çimento ve fosil yakıt bazlı güç bölümlerinde yer alan küme şirketleri ile bağlı iştirakleri ve iştirakleri yoluyla düzenekten dolaylı etkilenebileceği öngörülüyor.
Enerji odaklı ekonomik dönüşüm, şirketlerin mali yapılarını etkileyecek
İklim için 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal, rapora ait değerlendirmesinde, Türkiye’nin Paris Mutabakatı’na taraf olarak 2053 için net sıfır emisyona ulaşma gayesini ilan ettiğini anımsattı.
Türkiye’nin bu maksadını yakalayabilmesi için süratli bir emisyon azaltım patikası izlemesi gerektiğini belirten Baysal, “Türkiye’nin en büyük şirketlerinin bu patikanın çok uzağında ilerlediğini görmek üzücü. Raporumuz, iklim değişikliğiyle gerçek manada uğraş için kamunun yanı sıra özel bölümün de hemen üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmesi gerektiğini gösteriyor” sözlerini kullandı.
SEFİA Finansal Araştırmalar Yöneticisi İbrahim Çiftçi ise ulusal emisyon ticaret sisteminin hayata geçmesiyle Türkiye’de birtakım şirketlerin üretim süreçlerinde sebep oldukları karbondan maddi olarak sorumlu olacağını lisana getirdi.
Ancak bundan da evvel AB tarafından esasen karbon vergisiyle tanıştırılarak fiyat rekabetçiliğinde darbe alacağını aktaran Çiftçi, şunları kaydetti:
“Bu risklerin yanı sıra halka açık şirketlerin karşılaşacağı bir öbür büyük tehdit ise global fon idare şirketlerinin çok yakında yatırım kararlarında bu dönüşümü önceliklendireceği beklentisi. Memleketler arası finansmana erişimde sorun yaşayan yahut yüksek oranlarla borçlanan şirketlerin, bu yatırımcıların radarından çıkması Borsa İstanbul ve ülke iktisadı ismine önemli bir tehdit. Öte yandan, dönüşümle uygun durum almak ise bu şirketler için bir fırsat. Şirketlerin bu güç odaklı ekonomik dönüşüme hangi süratle adapte olacağı önümüzdeki yıllarda mali yapıları üzerinde tesirli olacak.”
(AA)